Historia

Tereny Wiązowa i okolic były zamieszkane już przed sześcioma tysiącami lat, co potwierdzają liczne znaleziska archeologiczne. Słowianie przybyli na te ziemie w VI w. p.n.e. w czasach wędrówki ludów. Przed nimi mieszkali tutaj Scytowie, potem Celtowie i germańscy Wandalowie.

Pierwsza wzmianka o Wiązowie pochodzi z 1155 r. – w bulli protekcyjnej papieża Hadriana IV, wystawionej dla biskupstwa wrocławskiego, wymieniona jest miejscowość Venzouci – Wiązowicy, w znaczeniu: mieszkańcy terenu porośniętego wiązami.

W XIII w. w Wiązowie, przy przeprawie przez Oławę, działała książęca komora celna, kontrolująca handel na szlaku drogowym z Wrocławia do Ołomuńca i z Kłodzka do Kalisza. Biskup Tomasz I (1232-1268), starający sie odbudować włości kościelne ze zniszczeń wywołanych najazdem mongolskim, postanowił na polach wsi Wiązów w sąsiedztwie kasztelańskiego grodu założyć miasto. Na jego budowę, książę wrocławski Henryk III Biały zgodził się w 1250 r. Dwa lata później, w 1252 r. biskup wystawił stosowny dokument lokacyjny: „My Tomasz, z Bożej łaski biskup wrocławski, czynimy wszystkim wiadomym, że od umiłowanego pana naszego, księcia śląskiego, otrzymaliśmy zezwolenie na założenie w naszej wsi Wiązowie [...] miasta na prawie niemieckim. Za zgodą księcia, tym wszystkim, którzy w tym mieście mieszkają, przyznaje się zarówno przy wymiarze sprawiedliwości, jak i spełnianiu swych powinności, te same prawa jakie obowiązują i jakie obowiązywać będą w naszym mieście Nysie.”

Biskupim urzędnikiem, który miasto rozplanował i sprowadził z zachodu osadników, był pochodzący prawdopodobnie z Nysy, sołtys Jan, później mianowany wójtem. Miasto funkcjonowało według prawa flamandzkiego, otoczone fosą i wałem, później murem, z trzema miejskimi bramami: Wrocławską, Nyską i Brzeską.

Miasto Wiązów, w zamyśle Tomasza I, miało żyć i bogacić się z handlu i rzemiosła. Na rzece Oławie wybudowane zostały młyny wodne, najpierw Młyn Miejski, a później dwa inne w Zborowicach i jeden za miastem, zwany Młynem Trzcinowym.

Wybudowano też szpital i kościół. O tym drugim pierwsza oficjalna wzmianka pochodzi z 1315 r. Nosił on wtedy wezwanie Świętego Krzyża. Zniszczony w czasie wojen husyckich, został odbudowany w 1450 r. W 1638 r. po raz pierwszy jako jego patron został wymieniony Św. Mikołaj. Po licznych przebudowach i modernizacjach świątynia ma charakter barokowy.

W środkowej części rynku został wybudowany ratusz, siedziba władz miasta. Pierwsza informacja o nim pochodzi z 1285 r. Został spalony w jednym z pożarów w 1557 r. (prawdopodobnie był drewniany), odbudowano go w 1585 r., ale ponownie został zniszczony przez ogień w 1606 r. W 1616 r. odbudowano go z cegły, lecz w czasie wojny trzydziestoletniej w 1620 r. został podpalony przez Szwedów. Został odbudowany, zmodernizowany i do ówczesnych czasów stoi na wiązowskim rynku.

W 1350 r., za czasów biskupa Przecława z Pogorzeli (1341-1376), Wiązów ostatecznie został miastem biskupim i cały czas pozostawał całkowicie katolickim. Pierwszym znanym z nazwiska burmistrzem miasta był Nikolaus Smed, wzmianka o nim pochodzi z 1414 r. Z tego samego roku pochodzi też formalna informacja o pierwszym rektorze przykościelnej szkoły. Był nim wtedy Martinus Antiquus (Marcin Stary).

W latach 1520- 1538 biskupem był Jakub Salza, który w początku XVI w. udzielił miastu prawa do organizacji tygodniowego jarmarku, zaczynającego się 24 sierpnia w dzień Św. Bartłomieja. Biskup pozostawił po sobie pamiątkę: herb wmurowany w ścianę budynku, przy ulicy Armii Ludowej, w miejscu dawnej bramy Nyskiej. Prawo organizacji jarmarków odnowił biskup Baltazar z Promnicy (1540-1562), aby ożywić gospodarkę miasta po licznych klęskach, takich jak wielkie epidemie dżumy, które miały miejsce w XVI w., czy licznych pożarach niszczących miasto w XVI i XVII w.

Następca biskupa Baltazara z Promnicy, biskup Kacper z Łagowa (1562-1574), nadał nowe przywileje cechowi rzeźnickiemu. Niewiele to pomogło rozwojowi gospodarki, więc kolejny biskup, Marcin Gertsmann (1574-1585), rozszerzył prawo targowe z korzyścią dla miasta, by w każdy wtorek mógł się odbywać tutaj targ zbożowy, a we wtorek po Zielonych Świątkach drugi jarmark, a także w odpowiednim czasie targ końmi. Nowe przywileje otrzymali również piekarze.

Biskup Andrzej Jerin (1585-1596) podjął się trudu odbudowy i modernizacji umocnień miejskich: miasto otoczono dwoma solidnymi murami. W tym czasie przebudowano także bramę Wrocławską i Nyską. Na drugim piętrze ratusza, do teraz zachował się jego herb.

W grudniu 1740 r. Śląsk został zajęty przez wojska Fryderyka II. W czasie wojen śląskich, miasto było wielokrotnie rabowane, nakładano ogromne kontrybucje. Mieszkańcy w tym czasie utrzymywali się jak dawniej z rzemiosła i rolnictwa. Zajmowano się uprawą ogórków, ziemniaków. Uprawiano także przez pewien czas tytoń, ale monopol państwowy na jego sprzedaż spowodował załamanie się dobrej koniunktury. Próbowano także rozpowszechniać tkactwo. Od 1784 r. w Wiązowie funkcjonuje pierwsza poczta. Zatrzymywał się tutaj pocztylion, jadący z Brzegu do Strzelina i z powrotem.

W 1810 r. państwo pruskie przeprowadziło sekularyzację dóbr kościelnych ‑ Wiązów przestał być miastem biskupim, stał się królewskim. Nastąpiło ożywienie gospodarcze: od 1834 r. zaczęła działać pierwsza apteka, w 1862 r. została wybudowana pierwsza fabryka cygar, kilka lat później powstała druga, a przed pierwszą wojną światową trzecia ‑ najnowocześniejsza i największa ‑ która liczyła się na rynkach niemieckich i europejskich. W 1904 r. na ulicach miasta rozbłysnęły pierwsze żarówki ‑ turbiny wodne napędzające generatory elektryczne zostały zamontowane w Młynie Miejskim. Wybudowano między innymi nowoczesną mleczarnię, cegielnię produkującą również doskonałe dachówki, basen kąpielowy z zapleczem rekreacyjnym.

Po sekularyzacji w mieście osiedlili się ewangelicy. Najbliższy ewangelicki kościół znajdował się w Miechowicach, dlatego też pod koniec XIX w. wybudowali dla siebie ‑ dziś już nie istniejący ‑ kościół, a w 1901 r. szkołę (obecna ul. Świerczewskiego).

W 1889 r. została oddana do użytku linia kolejowa z Wiązowa do Strzelina, a w 1910 do Brzegu. Do miasta przyłączono sąsiednie wsie: Półwioska i Biskupice oraz tereny dworca kolejowego. Przed II wojną światową, w 1938 r., została oddana do użytku nowa szkoła, która po rozbudowie służy dzieciom i młodzieży po dziś dzień.

14 lutego 1945 r. miasto zostało zdobyte przez Armię Radziecką i z tym dniem Wiązów stał się na powrót miastem polskim. Na tutejszym cmentarzu spoczywa 472 oficerów, podoficerów i żołnierzy radzieckich, poległych w czasie walk na terenie powiatu strzelińskiego. Większość niemieckich mieszkańców zostało ewakuowanych do Bystrzycy Kłodzkiej, a na podstawie umowy poczdamskiej, praktycznie wszyscy zostali wysiedleni do Niemiec. W Wiązowie zaczęli się osiedlać nowi mieszkańcy ‑ głównie repatrianci z Kresów Wschodnich II Rzeczpospolitej, osadnicy z Małopolski, zdemobilizowani żołnierze z I i II Armii WP, Polacy z Zachodu, byli przymusowi pracownicy wracający z Niemiec.

Życie powoli wracało do normy. Uruchomiono pocztę, kolej, szkołę, szpital, piekarnie, zakłady rzemieślnicze i usługowe. Znaczenie w handlu zaczęła odgrywać Gminna Spółdzielnia, w której rękach znalazły się sklepy, skup produktów rolnych, usługi. Powstały zakłady pracy jak np. PGR, Zakład Przemysłu Skórzanego „Odra”, zakład produkcji czyściwa czy zakład betoniarski. Jednocześnie do Strzelina przeniesiono masarnię, drukarnię, rozlewnię piwa i wód gazowanych.

W ostatnich latach władze gminy, biorąc pod uwagą sąsiedztwo autostrady A4, postawiły na rozwój gospodarczy regionu. Szczególny nacisk został położony na przygotowanie terenów pod przyszłe inwestycje.